Auschwitz is een naam die onlosmakelijk verbonden is met de gruwelen van de Holocaust. Dit kamp in door nazi-Duitsland bezet Polen werd het symbool van de systematische moord op miljoenen, voornamelijk joden. In dit artikel heb ik vijf fictie- en vijf non-fictieboeken voor je verzameld die elk een uniek en diepgaand inzicht geven in de gebeurtenissen in Auschwitz. Deze boeken, geschreven door overlevenden en auteurs, geven je waardevolle perspectieven op deze zeer beladen plek in de geschiedenis.
Over Auschwitz
Auschwitz was een concentratie- en vernietigingskamp dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door nazi-Duitsland werd opgezet in Polen. Het kamp werd in 1940 opgericht en groeide uit tot het grootste van alle concentratiekampen, waar meer dan 1,1 miljoen mensen, voornamelijk joden, om het leven kwamen. Auschwitz werd een symbool van de Holocaust vanwege de systematische uitroeiing die daar plaatsvond, vooral in de gaskamers van Auschwitz II-Birkenau.
Auschwitz is een verzameling van kampen
Auschwitz bestond uit een complex van drie hoofdkampen: Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau en Auschwitz III-Monowitz. Auschwitz I was het oorspronkelijke basiskamp en fungeerde als administratief centrum en plek voor executies. Auschwitz II-Birkenau was het grootste kamp en diende als vernietigingskamp. Hier werden de meeste slachtoffers vergast. Auschwitz III-Monowitz was een werkkamp, waar gevangenen onder erbarmelijke omstandigheden dwangarbeid moesten verrichten voor de Duitse oorlogsindustrie. Deze drie kampen vormden samen het grootste en meest dodelijke kampcomplex van de Holocaust.
Non-fictie
Dieter Schlesak – De apotheker van Auschwitz
Dieter Schlesak geeft je een indringend en gedetailleerd portret van dr. Victor Capesius, een Roemeense apotheker die een belangrijke rol speelde in het selectieproces en de vergassing van joden in Auschwitz-Birkenau. Schlesak legt de morele ambiguïteit en de gruwelijke keuzes van Capesius bloot, die ondanks zijn rol beweerde persoonlijk niets tegen joden te hebben. Dit boek is een van de meest schokkende en gedetailleerde verslagen van de Holocaust.
Wieslaw Kielar – Anus Mundi
Wieslaw Kielar beschrijft in dit boek zijn vijf jaar lange overleving in Auschwitz, waar hij verschillende rollen vervulde, waaronder verpleegkundige en blokoudste. Kielar slaagde erin om, ondanks zijn machtspositie, zijn morele integriteit te behouden en weigerde samen te werken met de SS.
Miklos Nyiszli – Assistent van Mengele
Dit aangrijpende boek is geschreven door Miklos Nyiszli, een joodse arts die gedwongen werd om als assistent te werken voor de beruchte naziarts Josef Mengele in Auschwitz. Nyiszli’s verslag is zowel gedetailleerd als kil, en beschrijft een verontrustend inzicht in de medische experimenten en de dagelijkse gruwelijkheden die hij moest aanschouwen en soms uitvoeren in de crematoria van Auschwitz.
Eddy de Wind – Eindstation Auschwitz
Eddy de Wind, een joodse arts, schreef dit boek direct na de bevrijding van Auschwitz. Het is een van de eerste ooggetuigenverslagen van de Holocaust en geeft je een ongefilterde kijk op het dagelijkse leven in het kamp. De Wind beschrijft hoe hij werd gescheiden van zijn vrouw bij aankomst in Auschwitz en zijn overleving terwijl hij achterbleef in het kamp toen de nazi’s zich terugtrokken.
Filip Müller – Sonderbehandlung
Filip Müller, een van de weinige overlevenden van het Sonderkommando, geeft je in dit boek een huiveringwekkend verslag van zijn tijd in de gaskamers van Auschwitz. Müller werd gedwongen om deel uit te maken van de ‘speciale werkploegen’ die de lichamen van vergaste gevangenen moesten verbranden. Zijn boek is een van de weinige gedetailleerde ooggetuigenverslagen van de gruwelen die zich in de gaskamers afspeelden.
Wist je dat er een geheime verzetsgroep actief was binnen Auschwitz, genaamd “Kampfgruppe Auschwitz”? Ondanks de verschrikkelijke omstandigheden, slaagde deze verzetsgroep van gevangenen erin om bewijsmateriaal over de gruweldaden in Auschwitz naar buiten te smokkelen. Leden van “Kampfgruppe Auschwitz” wisten onder andere foto’s van de gaskamers en documenten te smokkelen, die later werden gebruikt om de wereld te informeren over de massamoord die daar plaatsvond.
Fictie
John Boyne – Toen de wereld brak
In deze psychologische roman wordt het verhaal verteld van een oude vrouw die geconfronteerd wordt met haar traumatische herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Om iets recht te zetten dat haar al haar hele leven achtervolgt, moet ze diep in haar verleden graven en de gebeurtenissen onder ogen zien die ze lang heeft proberen te vergeten.
Marion Pauw – De experimenten
Deze roman draait om een vrouw die haar stervende stiefmoeder verzorgt. Tijdens deze zorgperiode ontdekt ze voor het eerst de gruwelen die haar stiefmoeder in Auschwitz heeft meegemaakt. De onthullingen veranderen niet alleen haar beeld van haar stiefmoeder, maar ook haar begrip van haar eigen familiegeschiedenis. De roman verweeft op een bijzondere manier persoonlijke tragedie met de historische gruwelen van de Holocaust.
Heather Morris – De drie zussen van Auschwitz
In dit ontroerende verhaal volgen we drie Joodse zusjes die elkaar een eed zweren in 1929: ze zullen altijd voor elkaar zorgen. Jaren later worden ze gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau, waar hun band en de kracht van hun belofte hen helpen om de onvoorstelbare verschrikkingen te overleven.
Heather Morris – De tatoeëerder van Auschwitz
Deze roman is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Lale Sokolov, een Joodse man die in Auschwitz werd gedwongen om als tatoeëerder te werken, verantwoordelijk voor het aanbrengen van identificatienummers op de armen van medegevangenen. Terwijl hij worstelt met de morele last van zijn werk, ontmoet hij Gita, een medegevangene. Hun liefde wordt een bron van kracht in de onmenselijke omgeving van het kamp.
John Boyne – De jongen in de gestreepte pyjama
Dit bekende verhaal draait om een jonge Duitse jongen die tijdens de Tweede Wereldoorlog naar een afgelegen gebied verhuist waar zijn vader als kampcommandant werkt. Door zijn ogen ontdekken we de wereld van Auschwitz, waar hij bevriend raakt met een jongen aan de andere kant van het hek, die altijd een ‘gestreepte pyjama’ draagt. De roman onthult op een hartverscheurende manier de gruwelen van het kamp door de onschuldige blik van een kind.
Wist je dat de eerste gevangenen in Auschwitz geen joden waren? De eerste groep gevangenen die in Auschwitz arriveerde, bestond voornamelijk uit Poolse politieke gevangenen, verzetsstrijders en intellectuelen. Het kamp werd aanvankelijk opgericht om de Poolse bevolking te onderdrukken en pas later werd het een centraal onderdeel van de “Endlösung der Judenfrage” gericht op de uitroeiing van joden.
Nóg meer boeken over Auschwitz
In dit artikel heb ik slechts een kleine selectie uit de vele indrukwekkende boeken over Auschwitz uitgezocht en uitgewerkt. Om het overzichtelijk te houden, heb ik me beperkt tot 15 titels. Ben je geïnteresseerd in meer literatuur over dit onderwerp? Hieronder heb ik nog enkele waardevolle aanraders voor je:
- Primo Levi – De verdronkenen en de geredden
- Imre Kertész – Onbepaald door het lot
- Charlotte Delbo – Auschwitz & Afte
- Elie Wiesel – Nacht
- Viktor E. Frankl – De zin van het bestaan
- Lucy Adlington – De kleermakers van Auschwitz
- Jean Améry – Schuld en boete voorbij
- Hermann Langbein – People in Auschwitz
- Józef Garlinski – Fighting Auschwitz
- Rena Kornreich Gelissen – Rena’s belofte
- Simon Wiesenthal – De zonnebloem
- Fred Wander – De zevende bron
- Eva Schloss – Na Auschwitz
- Jack Fairweather – Vrijwillig naar Auschwitz
- John Boyne – Toen de wereld brak
- Marion Pauw – De experimenten
- Primo Levi – Is dit een mens
- Tadeusz Borowski – Hierheen naar de gaskamer, dames en heren
- Thomas Buergenthal – Een gelukskind
- Heather Morris – De drie zussen van Auschwitz
- Göran Rosenberg – Een kort oponthoud op weg naar Auschwitz
- Arnon Grunberg – Bij ons in Auschwitz
- Daniel Mendelsohn – Verloren
- Laurence Rees – Auschwitz: De nazi’s en de ‘Endlösung’
- Rudolf Vrba – Ik ontsnapte uit Auschwitz
- Nikolaus Wachsmann – KL: Een geschiedenis van de naziconcentratiekampen
- Deborah Dwork – Auschwitz
- Shlomo Venezia – Sonderkommando Auschwitz
- Hédi Fried – Vragen die ik kreeg over de Holocaust
- Bart van Es – De jongen die zijn vader zocht
