Tijdens mijn reis door Australië (ongeveer 15 jaar geleden) kwam ik regelmatig in een heel erg leuk tweedehands boekenwinkeltje in Sydney. Deze winkel heette Grand Days Bookstore en bestaat (wonder boven wonder!) nog steeds. Hier zag ik de verzamelde werken van Anton Tsjechov liggen. Ik weet niet precies waarom, maar ik besloot om deze drie boeken mee te nemen in onze net gekochte backpackers-bus. Elke avond las ik bij het kampvuur wel een stuk uit het boek. In een volgende stad of dorpje zocht ik weer een boekwinkel op. Daar ruilde ik de boeken weer in tegen winkelkrediet. Hier kocht ik dan weer nieuwe Russische literatuur van. Ondertussen hebben ontelbaar veel boeken gelezen van o.a. Tsjechov, Tolstoj, Boelgakov, Gogol, Dostojevski, Nabokov en Pelevin. Wil je ook starten, maar weet je niet waar je moet beginnen? Ik help je!
Wat wordt er verstaan onder Russische literatuur?
Russische literatuur omvat literaire werken geschreven in het Russisch, zowel binnen als buiten Rusland. Deze literatuur behandelt vaak diepe thema’s en maakt gebruik van diverse genres, waaronder romans, poëzie en korte verhalen. Bekende Russische auteurs zoals Dostojevski, Tolstoj en Tsjechov hebben werken geproduceerd die internationaal erkend en bestudeerd worden. Deze literatuur heeft een aanzienlijke invloed gehad op de wereld-literaire canon.
Russische literatuur is een brede term die verwijst naar literaire werken geschreven in Rusland of door Russische auteurs.
Russische literatuur: Waar moet je beginnen?
De boeken die ik hieronder heb uitgekozen staan in een bewuste volgorde. Na het lezen van alle onderstaande boeken heb je echt een heel erg goed beeld gekregen van de Russische literatuur over meerdere eeuwen. Heel veel plezier!
Het Duel – Tsjechov
Ik adviseer je om te starten met een wat minder omvangrijk boek dan bijvoorbeeld dikke pillen zoals Anna Karenina en Oorlog en Vrede. Daarnaast is Het Duel van A.P. Tsjechov is een uitstekend startpunt voor het verkennen van de Russische literatuur vanwege zijn toegankelijkheid. Toch maak je direct kennis met de diepgaande thema’s, die in veel Russische literatuur voorkomt, zoals moraliteit en liefde. Je merkt meteen goed dat Tsjechov erg goed is in karakterontwikkeling en de suggestieve verhalende stijl overbrengen. Je ervaart dan meteen de essentie van de Russische literaire traditie. Het is een ideaal startpunt om vertrouwd te raken met de Russische literatuur zonder je meteen te wagen aan omvangrijkere klassiekers.
It was eight o’clock in the morning—the time when the officers, the local officials, and the visitors usually took their morning dip in the sea after the hot, stifling night, and then went into the pavilion to drink tea or coffee. Ivan Andreitch Laevsky, a thin, fair young man of twenty-eight, wearing the cap of a clerk in the Ministry of Finance and with slippers on his feet, coming down to bathe, found a number of acquaintances on the beach, and among them his friend Samoylenko, the army doctor.
De eerste twee zinnen uit The Duel – Anton Chekhov
Dode zielen – Gogol
Na je kennismaking met de subtiele schrijfstijl van Tsjechov, kun je je verder verdiepen in de wereld van Nikolaj Gogol, waar satire en sociale kritiek centraal staan. Dode Zielen geeft je een inkijk in het Russische feodale systeem en de bureaucratie. Het geheel zit verpakt in een donker-komische vertelling. De unieke schrijfstijl, die het absurde met het realistische vermengt, biedt een fascinerend perspectief op de Russische samenleving van de 19e eeuw.
Misdaad en straf – Fjodor Dostojevski
Na het lezen van Tsjechov en Gogol ben je klaar voor Dostojevski. Misdaad en Straf gaat over een student met weinig geld die een grote fout maakt: hij pleegt een moord. Dit boek neemt je mee in zijn hoofd. Je voelt zijn angst, schuld en verwarring. Dostojevski schrijft diep en krachtig. Je gaat nadenken over goed en kwaad. Het is een spannend verhaal dat je meer laat zien van wat Russische boeken bijzonder maakt.
Anna Karenina – Tolstoj
Anna Karenina van Lev Tolstoj is een goede volgende stop. Dit boek gaat niet alleen over liefde, maar ook over familie, maatschappij en persoonlijke keuzes. Anna is een vrouw die alles lijkt te hebben, maar ze wordt verliefd op iemand anders dan haar man. Haar keuzes leiden tot drama. Tolstoj laat je de Russische hogere klassen van dichtbij zien. Je leest over hun feesten, hun problemen en hun dagelijks leven. Het is een dik boek, maar het leest vlot. Het verhaal sleept je mee en laat je nadenken over wat echt belangrijk is in het leven. Dit is een van mijn favoriete boeken uit de Russische literatuur. Ik heb het zelfs eens aan mijn moeder cadeau gedaan, maar of ze hier nou zo blij mee was? 😉.
Gelukkige gezinnen lijken allemaal op elkaar, maar een ongelukkig gezin is altijd ongelukkig op zijn eigen manier.
Wereldberoemde openingszin uit Anna Karenina.
De meester en Margarita – Boelgakov
Na je reis door de klassiekers van Tsjechov, Gogol, Dostojevski en Tolstoj, is het een goed moment om de overgang te maken naar de 20e eeuw met Michail Boelgakov, en vervolgens naar hedendaagse schrijvers zoals Viktor Pelevin.
De meester en Margarita van Michail Boelgakov is een aanrader. Dit boek is anders. Het speelt zich af in Moskou in de jaren ’30, waar de duivel zelf komt op bezoek. Er zijn heksen, pratende katten en nog veel meer. Boelgakov mixt humor met kritiek op de maatschappij. Het is magisch, vreemd, maar boven alles: heel Russisch.
Lolita – Vladimir Nabokov
Nadat je jezelf hebt ondergedompeld in zowel klassieke als moderne Russische literatuur, is het fascinerend om de grenzen van deze literatuur op te zoeken met een auteur die zowel in Russisch als Engels schreef: Vladimir Nabokov.
Lolita van Vladimir Nabokov is een meesterwerk dat vaak wordt besproken vanwege zijn controversiële inhoud, maar het boek is zoveel meer dan dat. Nabokov’s taalgebruik vind ik echt subliem. Hij speelt met woorden op een manier die je zelden ziet. Het verhaal gaat over de obsessie van een man, Humbert Humbert, voor een jong meisje, Dolores Haze, bijgenaamd Lolita. Maar onder dit oppervlak is het ook een verhaal over ballingschap, identiteit en het vermogen van taal om werkelijkheden te creëren en te vervormen.
Lolita, mijn levenslicht, mijn lendevuur. Mijn zonde, mijn ziel. lo-lie-ta: de tongpunt daalt drie treden het gehemelte af en tikt bij drie tegen de tanden. Lo. Lie. Ta. Ze was Lo, gewoon La, als ze met haar één meter vijftig ’s ochtends met één sok aan stond. Ze was Lola in een lange broek. Ze was Dolly op school. Ze was Dolores als ze ergens haar naam onder zette. Maar in mijn armen was ze altijd Lolita.
Eerste zinnen uit het eerste hoofdstuk van Lolita.
Vaders en zonen – Toergenjev
Na dit vreemde uitstapje neemt Ivan Toergenjev je mee terug naar het 19e-eeuwse Rusland met Vaders en Zonen. Dit boek geeft je een inkijkje in de generatiekloof van die tijd. De hoofdpersoon, Bazarov, is een nihilist – iemand die gelooft in niets. Hij botst met de oudere generatie die vasthoudt aan tradities. Toergenjev verkent hiermee grote thema’s zoals liefde, vriendschap en politiek, maar op een subtiele, intieme manier. Het is een verhaal over botsende idealen en de veranderende tijden in Rusland.
Ik kan eigenlijk maar één ding zeggen over dit boek: Het laatste hoofdstuk!!
Oorlog en vrede – Tolstoj
Tot slot, als kroon op je Russische literaire reis, is er Oorlog en Vrede van Lev Tolstoj. Dit boek is enorm, maar geloof mij: Het is elke bladzijde waard. Het neemt je mee naar het Rusland van de Napoleontische oorlogen. Je volgt verschillende families, leert over hun liefdes, hun tragedies en hun triomfen tegen de achtergrond van een land in oorlog. Tolstoj duikt diep in wat het betekent om mens te zijn tijdens tumultueuze tijden. Het is een boek over het leven zelf, over de grote en kleine momenten die het vormen. Het lezen van “Oorlog en Vrede” is niet alleen een literaire ervaring, maar naar mijn mening ook een levenservaring.
– Ik denk vaak, vervolgde Anna Pavlovna na een ogenblik zwijgen, terwijl ze wat dichter naar de vorst toeschoof en vriendelijk glimlachte, als om te kennen te geven dat er genoeg over politieke en wereldse zaken was gepraat en dat het nu tijd was voor meer vertrouwelijke gesprekken, ik denk vaak dat het geluk in het leven niet altijd even rechtvaardig verdeeld is. Waarom heeft het lot u twee zulke prachtige kinderen geschonken (ik heb het niet over Anatole, uw jongste, die mag ik niet, voegde ze er met opgetrokken wenkbrauwen op besliste toon aan toe), zulke alleraardigste kinderen? En u weet hen volstrekt niet naar waarde te schatten, en daarom verdient u hen niet.
Uit Oorlog en Vrede – Tolstoj
Russische literatuur: Tot slot
Ik begon in de inleiding met mijn reis door Australië, waar ik enorm veel Russische literatuur heb gelezen. Op de foto hieronder zie je wat voor boeken ik op dag 1 in Sydney had. Op de tweede foto zie je welke boeken ik tegen het einde van mijn reis allemaal had staan.
