De wortels van het gotische genre liggen in de late 18e eeuw, toen schrijvers zoals Horace Walpole en Ann Radcliffe boeken schreven met een focus op het bovennatuurlijke, vervallen kastelen en emotioneel geladen verhalen. In de 19e eeuw groeide de populariteit van de Gothic Novel met iconische werken zoals Frankenstein van Mary Shelley en Dracula van Bram Stoker. In dit artikel bekijk ik alles wat te maken heeft met het genre Gothic Novel, ook wel Gothic fiction, gotische roman of romantische griezelroman genoemd. Een prachtig genre dat op een heerlijke manier romantiek, mysterie en horror weet te vermengen.
Wat is een Gothic Novel?
Een Gothic Novel is een literair genre dat zijn oorsprong vond in de 18e eeuw. Het combineert elementen van horror, romantiek en mysterie. Typisch voor deze romans zijn de duistere, soms bovennatuurlijke sferen en complexe, vaak gekwelde personages. Deze verhalen spelen zich meestal af in verlaten of mysterieuze locaties zoals oude kastelen, kerken of afgelegen plattelandsgebieden.
Vijf iconische voorbeelden van gothic novels
Nu je een goed beeld hebt van wat een Gothic Novel is en hoe het genre zich heeft ontwikkeld, laten we dan kijken naar enkele voorbeelden die als mijlpalen in dit genre kunnen worden beschouwd.
The Castle of Otranto door Horace Walpole (1764)
Dit boek is vaak aangemerkt als het eerste werk in het genre van de gothic novel. Het verhaal speelt zich af in een middeleeuws kasteel en bevat bovennatuurlijke elementen, romantiek en horror. De plot draait om een familievloek en de tragische gevolgen daarvan.
Frankenstein door Mary Shelley (1818)
Misschien wel een van de meest bekende gothic novels, Frankenstein verkent de gevaren van ongebreidelde wetenschappelijke ambitie. Het verhaal van Dr. Frankenstein en zijn monster heeft generaties gefascineerd en blijft relevant in moderne discussies over ethiek en wetenschap.
The Mysteries of Udolpho door Ann Radcliffe (1794)
Dit werk is geschreven door een van de invloedrijkste vrouwelijke auteurs in het gothic genre allertijden. Het verhaal bevat veel van de kenmerkende elementen zoals een afgelegen kasteel, een gekweld hoofdpersonage en een reeks bovennatuurlijke gebeurtenissen. Radcliffe maakte gebruik van gedetailleerde beschrijvingen en psychologische diepgang. Hiermee weet zij voor mij echt een te boeien. Het blijft spannend. Een heerlijke spanningsboog, die ik later in boeken nog steeds tegenkom in eenzelfde vorm.
The Fall of the House of Usher door Edgar Allan Poe (1839)
Hoewel dit strikt genomen een kort verhaal is, heeft het veel kenmerken van een gothic novel. Het werk van Poe is doordrenkt met thema’s van dood, verval en waanzin. Dit verhaal is een uitstekend voorbeeld van hoe een gevoel van onbehagen en angst kan worden gecreëerd door middel van sfeer en symboliek. Een inspiratiebron voor veel andere schrijvers na Edgar Allen Poe.
Dracula door Bram Stoker (1897)
Dit boek is de inspiratiebron geweest van veel andere boeken, films en andere media over vampiers. . Dracula van Bram Stoker speelt zich af in het Victoriaanse Engeland en Transsylvanië en verkent thema’s die kenmerkend zijn voor gothic novels, zoals angst voor het onbekende en de strijd tussen goed en kwaad. Het blijft een van de meest gelezen en geanalyseerde werken in het genre.
Kenmerkende schrijfstijl in gotische boeken
Het genre Gothic Novel flirt met het bovennatuurlijke. Het beschrijft vaak dingen die niet te verklaren zijn, zoals geesten en mysterieuze krachten. Daarnaast zijn emoties als angst en ontzag belangrijk. Hier komt ook het concept van Het Sublieme om de hoek kijken. Het sublieme heeft te maken met het gevoel van verwondering en kleinheid dat iemand kan ervaren bij het zien van iets groots, zoals een indrukwekkend landschap. Veel schrijvers binnen het gotische genre maken hier dankbaar gebruik van.
Exotische en beklemmende plekken
Gothic novels vinden vaak plaats in verre en/of geïsoleerde oorden. Maar wat deze verhalen echt kenmerkt, is de keuze voor een specifieke locatie waar de meeste actie zich afspeelt. Denk aan een oud kasteel met verborgen gangen en kamers, of een ruïne met een griezelige sfeer. Deze plekken worden vaak zo beschreven dat je als lezer de rillingen krijgt.
Licht en duister in personages
Je komt in deze verhalen verschillende soorten personages tegen. Sommigen zorgen voor angst, anderen zijn juist degenen die die angst ervaren. Wat opvalt is het contrast tussen goed en kwaad. Er is vaak een onschuldige, bijna engelachtige figuur die wordt belaagd door een duister en gevaarlijk personage. Daarnaast speelt het bovennatuurlijke ook hier een rol. Een geest of een ander wezen kan zowel een helper als een bedreiging zijn.
De kunst van het vertellen
Een unieke eigenschap van het genre is de manier waarop het verhaal aan je wordt verteld. Soms hoor je het verhaal vanuit het perspectief van één van de personages, maar vaak is er ook een alwetende verteller. Deze verteller weet hoe hij de spanning moet opvoeren. Een techniek die veel wordt gebruikt is de cliffhanger, om je op het puntje van je stoel te houden.
Terugkerende elementen en motieven
Gothic novels zijn vaak doordrenkt van herkenbare thema’s en symbolen. Van mysterieuze landschappen tot vervallen gebouwen, en van heksen tot demonen. Vaak zijn er ook complexe motieven op sociaal, seksueel, religieus en psychologisch vlak. Het kan gaan over de strijd om macht, verboden liefdes, maar ook over de zoektocht naar een bepaalde verboden kennis.
Structuur en kritiek
Qua structuur is het genre flexibel. Soms worden verschillende perspectieven of zelfs verschillende vertellers gebruikt om hetzelfde verhaal vanuit diverse hoeken te belichten. Dit kan een uitdaging zijn voor de samenhang van het verhaal, iets waar het genre wel eens kritiek op krijgt. Maar deze veelzijdigheid vind ik eigenlijk wel zijn charme hebben. Elk personage in het boek neemt een stukje van de puzzel voor zijn rekening.
Verschillen tussen Dark Academia en een gothic novel
Ik krijg vaak te horen dat een Gothic Novel gewoon het hippere Dark Academia genre is. Hoewel Dark Academia en Gothic Novel beide genres zijn die spelen met thema’s als mysterie, dood en het bovennatuurlijke, ligt de focus echter heel anders. Dark Academia concentreert zich op de academische wereld, waar intellectuele passies soms een duistere wending nemen. Hier is de setting meestal een universiteit, bibliotheek of een andere leeromgeving. Thema’s als literatuur, kunst en filosofie staan centraal. In een Gothic Novel is de setting vaak veel dramatischer en geïsoleerder, zoals een verlaten kasteel of een griezelig landhuis. Het Gothic genre richt zich meer op de emotionele en psychologische aspecten van angst en het bovennatuurlijke.
Kortom: Beide genres spelen met vergelijkbare elementen, maar op een andere manier en in een andere context.
In series
Ik kan hier tientallen voorbeelden geven van het genre Gothic Novel in series en films. Het bekendste moderne voorbeeld is echter de hitserie Penny Dreadful, een psychologische thriller die zich afspeelt in de donkere hoeken van Victoriaans Londen
Drie moderne voorbeelden van het gotische genre
Het genre is nog steeds enorm populair. Het was dan ook niet moeilijk om drie voorbeelden te bedenken van modernere Gothic Novels. Ik had er hier ook gerust 50 kunnen noemen!
Mexican Gothic van Silvia Moreno-Garcia
Mexican Gothic is gepubliceerd in 2020. Het gebruikt de klassieke gotische elementen en plaatst ze in het Mexico van de jaren 1950. De horror en psychologische spanning die het hoofdpersonage ervaart, zijn kenmerkend voor het genre. In dit geval kan je het ook een gothic-horrorroman noemen.
Twilight van Stephenie Meyer
Dit boek is uitgekomen in 2005. Het is een YA-roman die een moderne draai geeft aan het klassieke gotische verhaal. Het boek verplaatst de bekende elementen van het genre – romantiek, bovennatuurlijke wezens en emotionele intensiteit – naar een hedendaagse setting in een klein Amerikaans stadje. De sfeer van dreiging en het conflict tussen het normale en het bovennatuurlijke maken het een moderne versie van de gotische traditie.
The Thirteenth Tale van Diane Setterfield
Dit boek is gepubliceerd in 2006. Het is een hedendaagse gotische roman die zich richt op de levens van twee vrouwen. Het verhaal wordt gedreven door familiegeheimen, vervallen landhuizen en de constante aanwezigheid van het verleden, allemaal kenmerkende gotische elementen.
Vragen en antwoorden over Gothic Novels
Wat is een gotische roman?
Een gotische roman is een literair genre dat zich kenmerkt door een sfeer van mysterie, angst en bovennatuurlijke elementen. Vaak spelen deze verhalen zich af in vervallen kastelen, geïsoleerde landschappen en bevatten ze complexe, emotionele personages.
Waar komt het gotische genre vandaan?
Het genre heeft zijn wortels in de 18e eeuw en werd populair door werken van schrijvers zoals Horace Walpole en Ann Radcliffe. Het genre heeft zich sindsdien doorontwikkeld, maar behoudt wel de basiskenmerken zoals de focus op het bovennatuurlijke en emotioneel geladen situaties.
Zijn gotische romans altijd eng?
Hoewel het genre gericht is op het opwekken van gevoelens van angst en mysterie, zijn niet alle gotische romans per se “eng” in de traditionele zin. Dit is erg afhankelijk van het boek en de persoon die het boek leest.
Hoe verschilt een gotische roman van een horrorverhaal?
Beide genres richten zich op het bovennatuurlijke en het angstaanjagende, maar gotische romans hebben vaak een diepere emotionele en vaak ook romantische laag. Het doel is niet alleen om angst op te wekken, maar ook om complexe menselijke emoties en dilemma’s te verkennen.
Kun je moderne voorbeelden van gotische romans noemen?
Ja, het genre heeft zich geëvolueerd en blijft populair. Moderne voorbeelden zijn Twilight van Stephenie Meyer en The Shadow of the Wind van Carlos Ruiz Zafón (ook te vinden op plek 15 in onze Boekendief.nl top 100). Deze boeken voegen nieuwe draaien toe aan de klassieke elementen van het genre.
