Na mijn literaire reis door Namibië en Engeland, neem ik je nu mee naar een land dat minder vaak in de schijnwerpers staat, maar dat een rijke culturele geschiedenis heeft: Laos. Dit prachtige land, gelegen in het hart van Zuidoost-Azië, staat bekend om zijn weelderige landschappen en spiritualiteit. Toch is de literaire geschiedenis van Laos vaak over het hoofd gezien. Ik ben zelf een reis aan het plannen samen met mijn ouders, waar we in 2025 ook de stad Luang Prabang in Laos gaan bezoeken. Ik was daarom extra benieuwd naar de verhalen en poëzie uit dit prachtige land!
Verhalen die van generatie op generatie zijn doorgegeven
Voordat woord opgeschreven werd, werden verhalen, legenden en religieuze teksten van generatie op generatie doorgegeven. Deze verhalen vormen de basis van de Laotiaanse literatuur. Een aantal van deze verhalen zijn nauw verweven met het boeddhisme, dat een diepe invloed heeft op het dagelijkse leven in Laos. Epische gedichten zoals het “Phra Lak Phra Lam,” een Laotiaanse versie van het Ramayana-verhaal, werden vaak opgevoerd tijdens religieuze en feestelijke gelegenheden.
Uitgelicht: Phra Lak Phra Lam
Phra Lak Phra Lam is een van de meest bekende verhalen in Laos en wordt beschouwd als de Laotiaanse versie van het klassieke Indiase epos, de Ramayana. Dit eeuwenoude verhaal volgt de avonturen van de prinsen Phra Lak en Phra Lam, die vechten tegen het kwaad om hun koninkrijk te redden en gerechtigheid te herstellen. Het epos zit vol met moraal, spirituele lessen, en culturele waarden die diep geworteld zijn in het boeddhisme en de Laotiaanse tradities. Phra Lak Phra Lam wordt vaak uitgevoerd als een dansdrama tijdens religieuze festivals en is een belangrijk onderdeel van de culturele identiteit van Laos.
De koloniale periode en de invloed van Frankrijk
Tijdens de Franse koloniale periode (1893-1953) begon Laos zich langzaam open te stellen voor de geschreven literatuur. De Fransen introduceerden het Latijnse alfabet, wat de weg vrijmaakte voor de ontwikkeling van een geschreven Laotiaanse literatuur. Hoewel veel van de literaire productie in deze tijd nog steeds mondeling was, begonnen enkele werken te verschijnen in schriftelijke vorm, vaak beïnvloed door Franse en westerse literaire stijlen. Deze periode markeerde ook het begin van nationale bewustwording, wat later zou leiden tot de onafhankelijkheidsbeweging.
Wist je dat de Franse invloed een blijvende impact heeft gehad op de taal en literatuur van het land? Zelfs vandaag de dag zijn Franse woorden en zinsconstructies nog steeds te vinden in het Laotiaans. De Franse taal wordt nog steeds onderwezen op sommige scholen en gebruikt in diplomatie en wetgeving. Daarnaast hebben ook andere culturen, zoals de Chinese en de Indiase, hebben hun sporen nagelaten in de Laotiaanse taal en literatuur.
Na de onafhankelijkheid: Socialistisch realisme
Na de onafhankelijkheid in 1953, vooral na de communistische machtsovername in 1975, werd de Laotiaanse literatuur sterk beïnvloed door het socialistisch realisme (zie uitgelicht kader). Literatuur werd een middel om de idealen van de communistische partij te verspreiden. Gedichten, korte verhalen en romans uit deze periode richten zich vaak op thema’s als nationale eenheid, socialisme, en de strijd tegen imperialisme. Er waren natuurlijk ook schrijvers die meer experimentele of individualistische vormen van literatuur beoefenden.
Wist je dat socialistisch realisme een stijl is in kunst en literatuur die populair was in communistische landen? Het werd gebruikt om verhalen te vertellen die het communisme positief voorstelden, zoals werken waarin gewone mensen helden werden door hard werken en samenwerking. Schrijvers en kunstenaars maakten bijvoorbeeld vaak boeken en schilderijen die laten zien hoe goed het leven kan zijn onder een communistisch systeem.
Hedendaagse literatuur
De moderne Laotiaanse literatuur blijft een weerspiegeling van het sociale en politieke klimaat van het land. Hoewel de controle van de overheid over de culturele wereld nog steeds sterk is, zijn er langzaam meer diversiteit te zien. Hedendaagse schrijvers en dichters beschrijven onderwerpen zoals identiteit, migratie, en de gevolgen van oorlog. Veel van deze werken blijven echter beperkt tot een klein publiek, zowel in Laos als internationaal, vanwege censuur en beperkte toegang tot publicatiekanalen.
De invloed van talen
Laos is een land met veel verschillende talen. Dat zie je ook terug in de boeken die er geschreven worden. Hoewel Laotiaans de officiële taal is, schrijven mensen ook in andere lokale talen. Daarnaast hebben Laotianen die naar andere landen zijn verhuisd, zoals Frankrijk en de Verenigde Staten, nieuwe verhalen geschreven waarin ze hun ervaringen als immigranten delen.
Uitgelicht: De Mekong en de verbinding met Laos
De Mekong is een van de machtigste rivieren van Zuidoost-Azië. Deze is diep verweven met het leven en de cultuur van Laos. De rivier, die door zes landen stroomt, vormt de levensader van Laos en is een bron van inspiratie voor talloze verhalen, gedichten en legenden. De Mekong staat symbool voor zowel overvloed als mysterie. In de literatuur van Laos wordt de Mekong niet alleen gezien als een fysieke grens, maar ook als een spirituele weg die het leven, de cultuur en de tradities van het land met elkaar verbindt.
Reisboeken
Als je naar Laos reist, mag je de belangrijkste steden zeker niet missen. Vientiane, de rustige hoofdstad aan de oevers van de Mekong, is een mix van koloniale architectuur en boeddhistische tempels, zoals de beroemde Pha That Luang. Luang Prabang, een UNESCO-werelderfgoedlocatie, staat bekend om zijn prachtige watervallen, traditionele markten en de indrukwekkende tempelcomplexen, waaronder Wat Xieng Thong. Pakse, in het zuiden, is de toegangspoort tot het Bolaven-plateau en de beroemde 4000 Islands, waar je kunt genieten van serene rivieren en authentieke dorpen.
Veel schrijvers uit Laos hebben geen vertaalde werken, waardoor hun verhalen en poëzie buiten de regio minder bekend zijn. Dit komt deels door de beperkte toegang tot internationale uitgevers en de kleine literaire markt binnen het land zelf. Toch zijn er enkele auteurs die erin geslaagd zijn om een breder publiek te bereiken.
Outhine Bounyavong (1942-2000)
Outhine Bounyavong was een prominente Laotiaanse schrijver, vooral bekend om zijn werken die het hedendaagse Laotiaanse leven weerspiegelen. Hij werd geboren in 1942 in de provincie Xaignabouli, maar groeide op in de hoofdstad Vientiane, waar hij les kreeg van Somchine Nginn, de auteur van de eerste roman in het Laotiaans. In de jaren 1960 begon hij korte fictiewerken te publiceren in kranten en tijdschriften. Outhine raakte verbonden met een groep schrijvers die de kinderen waren van Maha Sila Viravong, een vooraanstaand Laotiaans geleerde. Hij trouwde met Duangdeuane Viravong.
Bekend werk:
“Mother’s Beloved”: Een verzameling korte verhalen die vertaald is naar het Engels. De verhalen in deze bundel vieren vaak de traditionele aspecten van het Laotiaanse plattelandsleven en bieden inzicht in de Laotiaanse cultuur en waarden.
Souvanna Phomma
Souvanna Phomma was een Laotiaanse schrijver en dichter die actief was in de 20e eeuw. Hij was vooral bekend om zijn werk dat zich richtte op de Laotiaanse cultuur en tradities. Zijn werken werden vaak gebruikt om de waarden en normen van de Laotiaanse samenleving te benadrukken en te behouden.
Bekend werk:
Werken van Souvanna Phomma zijn grotendeels in het Laotiaans gepubliceerd en zijn moeilijker toegankelijk in vertaling, waardoor er minder informatie beschikbaar is over specifieke titels.
Thavisouk Phrasavath
Thavisouk Phrasavath is een Laotiaans-Amerikaanse filmmaker, schrijver en activist. Geboren in Laos, vluchtte hij in de jaren 1980 naar de Verenigde Staten na de communistische machtsovername. Phrasavath staat vooral bekend om zijn werk in film en documentaire, waarbij hij de ervaringen van Laotiaanse vluchtelingen in Amerika vastlegt.
Bekend werk:
Documentaire:“The Betrayal – Nerakhoon” (2008), waarvoor hij mede-regisseur en co-schrijver was. De documentaire werd genomineerd voor een Academy Award en won meerdere prijzen.
Nor Sanavongsay
Nor Sanavongsay is een in Laos geboren schrijver en illustrator die naar de Verenigde Staten emigreerde. Hij heeft naam gemaakt in de literaire en kunstwereld door kinderboeken te schrijven en illustreren, vaak geïnspireerd door de Laotiaanse folklore en cultuur.
Bekende werken:
Boeken:“A Sticky Mess”, een kinderboek gebaseerd op de Laotiaanse folklorefiguur Xieng Mieng.
Illustraties: Sanavongsay heeft ook bijgedragen aan verschillende andere literaire projecten als illustrator.
Sila Viravong
Sila Viravong (1905-1987) was een prominente Laotiaanse schrijver, taalkundige, en historicus. Hij wordt vaak beschouwd als een van de belangrijkste figuren in de Laotiaanse literatuur en cultuur. Viravong speelde een cruciale rol in het behoud van de Laotiaanse taal en folklore.
Bekende werken:
“Phra Lak Phra Lam”: Een bewerking van het Laotiaanse epos dat verwant is aan het Ramayana-verhaal.
“The Arts and Literature of Laos”: Een van zijn bijdragen aan het behoud en de studie van Laotiaanse kunst en literatuur.
Bryan Thao Worra
Bryan Thao Worra is een Laotiaans-Amerikaanse dichter en schrijver, geboren in Laos en geadopteerd door een Amerikaanse familie. Hij is een van de meest prominente auteurs in de Laotiaanse literatuur en staat bekend om zijn poëzie die thema’s als migratie, identiteit en de ervaring van vluchtelingen verkent.
Bekende werken:
“On the Other Side of the Eye” (2007): Een poëziecollectie die sciencefiction, geschiedenis en mythologie combineert om de ervaringen van de Laotiaanse diaspora te onderzoeken.
“Demonstra” (2013): Een bekroonde poëziebundel waarin hij het bovennatuurlijke, de geschiedenis en de complexiteit van de Laotiaanse identiteit verkent.
Souvankham Thammavongsa
Souvankham Thammavongsa is een bekroonde Laotiaans-Canadese schrijver en dichter, geboren in een vluchtelingenkamp in Thailand en opgegroeid in Toronto, Canada. Haar werk richt zich vaak op de ervaringen van migranten en de uitdagingen van het opgroeien tussen twee culturen. Ze heeft zowel poëzie als fictie gepubliceerd en haar werk is veelgeprezen voor zijn eenvoud en diepgang.
Bekende werken:
“How to Pronounce Knife” (2020): Een bekroonde verzameling korte verhalen die de levens van Laotiaanse immigranten in Canada belicht. Het boek won de prestigieuze Giller Prize in 2020.
“Light” (2013): Een poëziebundel waarin Thammavongsa haar kenmerkende minimalistische stijl gebruikt om grote thema’s zoals identiteit en verlies te beschrijven.
Wij schrijven onze teksten en reviews als onafhankelijke partij. Daarbij maken we soms gebruik van affiliate links. Meer hierover lees je in ons advertentiebeleid.
